Przesąd o pechowym piątku trzynastego to jedna z tych rzeczy, o których słyszał chyba każdy. Niezależnie od tego, czy faktycznie wierzymy w to, że ten dzień przynosi pecha, czy traktujemy to z przymrużeniem oka, ciekawe jest, skąd w ogóle wziął się ten przesąd. Dlaczego właśnie ta konkretna kombinacja liczby i dnia tygodnia budzi tyle emocji? Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Dlaczego liczba 13 ma tak złą sławę?
Liczba 13 od wieków uchodzi za nieszczęśliwą i trudno dokładnie stwierdzić, kiedy i gdzie to się zaczęło. Jedna z hipotez nawiązuje do mitologii nordyckiej. Według legendy na uczcie bogów w Walhalli zjawiło się trzynastu gości. Ostatnim, nieproszonym, był Loki – bóg chaosu i zniszczenia. Jego obecność doprowadziła do tragicznych wydarzeń, w wyniku których zginął ukochany bóg Baldur. Od tego momentu trzynastka zaczęła być kojarzona z czymś złym, z nieporządkiem i tragedią.
Inna, bardziej znana historia, pochodzi z tradycji chrześcijańskiej. Podczas Ostatniej Wieczerzy z Jezusem zasiadło przy stole trzynaście osób – Jezus i dwunastu apostołów, a jednym z nich był Judasz, który zdradził Chrystusa. To wydarzenie wzmocniło przesąd, że liczba 13 przynosi pecha. Z czasem pojawił się nawet zwyczaj unikania 13 osób przy stole, a w niektórych kulturach, np. we Francji, można nawet wynająć „czternastego gościa”, jeśli przypadkiem na kolacji zjawi się trzynaście osób.
Dodatkowo, liczba 13 zawsze odstawała od liczby 12, która była uznawana za idealną i „pełną”. Mamy 12 miesięcy w roku, 12 godzin dnia i nocy, 12 znaków zodiaku – wszystko to sprawia, że dwunastka wydaje się harmonijna, a trzynastka burzy ten porządek.
Piątek – dzień pechowy z natury?
Piątek sam w sobie też od dawna uchodzi za nieszczęśliwy dzień, szczególnie w tradycji chrześcijańskiej. To właśnie w piątek miał miejsce jeden z najtragiczniejszych momentów w historii religii – ukrzyżowanie Jezusa. W średniowiecznej Europie piątek kojarzono z dniem żałoby i postu. Wierzono, że to dzień, w którym nie należy rozpoczynać nowych przedsięwzięć, podróży czy ważnych życiowych decyzji, bo mogą one zakończyć się porażką.
Co więcej, w wielu kulturach uważano, że piątek to dzień, w którym łatwiej o nieszczęścia. Dlatego unikało się wtedy podejmowania ryzyka – lepiej było poczekać do soboty lub niedzieli, które kojarzono z odpoczynkiem i stabilnością.
Skąd wzięło się przekonanie o „piątku trzynastego”?
Połączenie tych dwóch przesądów – o liczbie 13 i o piątku – dało nam jedno z najbardziej znanych przekonań o pechowym dniu. Jedna z popularnych teorii wiąże się z wydarzeniem z 13 października 1307 roku, kiedy to król Francji Filip IV zarządził masowe aresztowania i egzekucje członków Zakonu Templariuszy. Filip, będący dłużnikiem templariuszy, fałszywie oskarżył ich o herezję, aby pozbyć się długów i przejąć ich majątek. Wielki mistrz zakonu, Jakub de Molay, przed swoją śmiercią przeklął zarówno króla Filipa, jak i papieża Klemensa V. Obaj zmarli rok później, co dodało temu wydarzeniu jeszcze bardziej złowrogiego charakteru.
Z czasem przesąd ten ewoluował, a piątek trzynastego zaczął być postrzegany jako dzień, w którym warto mieć się na baczności. Wiele osób w ten dzień stara się unikać ważnych decyzji, nie rozpoczyna nowych projektów, a nawet nie podróżuje.
Piątek trzynastego we współczesnej kulturze
Choć przekonanie o pechowym piątku trzynastego ma głębokie korzenie w historii i mitach, to jego popularność eksplodowała w XX wieku, zwłaszcza za sprawą kultury masowej. Ogromny wpływ miała na to słynna seria horrorów „Piątek trzynastego”, która mocno zakorzeniła w naszej świadomości obraz tego dnia jako czasu, kiedy dzieją się złe rzeczy. Filmy, książki i media od lat podsycają ten przesąd, sprawiając, że piątek trzynastego wzbudza niepokój u wielu ludzi, nawet tych, którzy na co dzień nie wierzą w przesądy.
Czy piątek trzynastego naprawdę przynosi pecha?
Choć trudno znaleźć naukowe dowody na to, że piątek trzynastego rzeczywiście przynosi pecha, to faktem jest, że wiele osób czuje pewien dyskomfort w ten dzień. Badania pokazują, że w piątek trzynastego wzrasta liczba wypadków i zgłoszeń do szpitali, ale nie jest do końca jasne, czy to kwestia „pecha”, czy może raczej efekt placebo – ludzie są bardziej ostrożni lub zestresowani, co paradoksalnie może prowadzić do większej liczby błędów.
Warto jednak pamiętać, że przesądy mają moc tylko wtedy, kiedy w nie wierzymy. Dla wielu z nas piątek trzynastego jest po prostu kolejnym dniem w kalendarzu, a teoria o pechowym dniu to raczej ciekawostka niż coś, co realnie wpływa na nasze życie.
……………………………………………
Piątek trzynastego to ciekawy przykład, jak różne wierzenia i mity z różnych epok i kultur mogą się łączyć i przetrwać w naszej świadomości przez wieki. Od mitologii nordyckiej, przez tradycję chrześcijańską, aż po współczesne filmy grozy – przesąd ten ma długą i zawiłą historię. Niezależnie od tego, czy traktujemy go poważnie, czy z przymrużeniem oka, piątek trzynastego na stałe wpisał się w popkulturę jako dzień, o którym wszyscy pamiętamy.